ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi

• Her geçen gün daha da küçülen dünyamızın kaynaklarının sonsuz olmadığı, ürün ve faaliyetlerin çevre etkilerinin yerel ve bölgesel kalmayıp, global olduğu artık tüm dünyada kabul edilmiştir. Bu bilinç çevresel etkilerin yasal uygulamalardan ziyade piyasa kuvvetleri ile kontrol edilmesi ihtiyacını da beraberinde getirmiştir.

  Artık global pazarda var olabilmek insana verilen değer ve saygıyla ölçülmektedir. Bugünün tüketicisi beklenti ve ihtiyaçlarının en üst düzeyde karşılanmasının yanı sıra, kendisine yaşadığı çevreye ve dünyaya değer verilmesini, saygı gösterilmesini talep etmekte ve piyasada bunu sorgulamaktadır.

  Bu gelişmeler işletmelerin çevre ile etkileşimlerini kontrol altında tutabilmelerini ve çevre icraat ve başarılarını sürekli iyileştirebilmelerini sağlayacak yönetim sistemlerine ihtiyaç bulunduğu gerçeğini ortaya çıkarmıştır. Avrupa birliği ile entegrasyonda da en önemli konulardan olan Çevre; ayrıca bakanlıkların yaptığı denetimlerde  bu standardın isteklerine paralel konuları içermektedir.

  İşletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde azaltılması ve mümkün ise ortadan kaldırılabilmesi için geliştirilen yönetim sistemine Çevre Yönetim Sistemi adı verilir. Bu sistemi standardize eden bir dizi şartların belirlenmiş olduğu standart ise ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ STANDARDIDIR.

  ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, özünde doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan, risk analizleri tabanında kurulan bir yönetim modelidir.

• bir çevre yönetim sistemi uygulayan, bu sistemi sürdüren ve geliştiren,
• kendi çevre politikasına uymayı taahhüt eden,
• bu riayeti başkalarına da gösterebilen,
• çevre yönetim sistemini, kendi bünyesinin dışındaki bir kuruluşa tescil ettirmek ve bu konuda sertifika almak isteyen,
• kendi isteği ile bu standarda uyma konusunda kararlı olan ve bu hususu açıkça beyan eden bütün kuruluşlara uygulanabilir.

Bu standardın bütün gerek ve şartları herhangi bir çevre yönetim sistemine dâhil edilmek ve onunla bütünleştirilmek amacıyla geliştirilmiştir.

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi özünde doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minumum düzeye indirilmesini amaçlayan risk analizleri tabanında kurulan bir yönetim modelidir.

Ürünün, hammaddeden başlayıp nihai ürün haline getirilerek müşterilere sunulmasına kadar geçen sürecin her aşamasında çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli muayeneler ve önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesini sağlayan bir istemin kurulmasını tarif eden ve Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından yayınlanmış olan standartlar serisidir (ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi Standardı).

ISO 14001 bir ürün standardı değil sistem standardıdır ve ne üretildiğinden ziyade, nasıl üretildiği ile ilgilenir. Çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi temeline dayanır. Çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından tanımlanmış koşullara uymayı şart koşar.

• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemleri Özellikler ve Kullanım Kılavuzu
• ISO 14004 Çevre Yönetimi -Çevre Yönetim Sistemleri- Çevre Yönetim Prensipleri Kılavuzu
• Sistemler ve Destekleyici Teknikler-
• ISO 14010 Çevre Yönetimi -Çevre Denetim Kılavuzu- Çevre İle İlgili Denetimin Genel Prensipleri
• ISO 14011 Çevre Yönetimi –Çevre Denetim Kılavuzu Denetim Usulü-Kısım 1- Çevre Yönetim Sistemlerinin Denetimi
• ISO 14012 Çevre Yönetimi –Çevre Denetçilerinin Haiz Olması Gereken Özellikler 
• ISO 14020 Çevre Yönetimi-Çevre İle İlgili Etiketlemenin Temel Prensipleri
• ISO 14030 Çevre Performansı (taslak)
• ISO 14040 Çevre Yönetimi -Hayat Boyu Değerlendirme- Genel Prensipler ve Uygulamalar 

• Çevre ile ilgili ulusal ve uluslararası şartlara ve yasalara uyumun sağlanması
• Çevre etki değerlendirme ve kontrolünün sağlanması 
• Kuruluşun saygınlığının arttırılması suretiyle rekabette avantaj sağlaması
• Müşterilerin çevresel etkiler yönüyle güveninin ve sadakatinin sağlanması 
• Kaynakların etkin kullanılması ile giderlerin azaltılması ve verimliliğin artırılması
• Acil durumlara (deprem, yangın, sel vb. gibi) ve kazalara karşı eylem planlarının hazırlanması
• Çevreye saygılı bir kuruluş imajının oluşturulması
• Atıkların değerlendirilmesinin sağlanması 
• Potansiyel tehlike noktalarının belirlenmesi suretiyle, kaza vb. olayların azaltılmasının sağlanması
• Temiz, sağlıklı ve çevreye karşı duyarlı bir işletme yapısına geçilmesi 
• Kontrollü atık dönüştürme, özenli hammadde seçimi, enerji ve su kaynaklarının daha iyi korunmasının sağlanması 
• Çözüm bulma, temizleme ve yasal ihlallerden ötürü ceza ödeme gibi reaktif yönetim stratejilerinden kaynaklanan mali yüklerinden azaltılması 
• İşyerlerinin kalitesinin, işçi moralitesinin ve kuruluş değerlerine bağlılığın iyileştirilmesi 
• Yeşil üretim süreçlerinin önemli olduğu pazarlarda yeni iş fırsatlarının yaratılması

Uluslararası ve ulusal piyasada kendine saygın bir yer tutmak isteyen kuruluşlar için neredeyse bir ürün ve hizmet pasaportu gibi algılanmaya başlanan ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi'ni başta endüstriyel kuruluşlar ve kamu kuruluşları olmak üzere, ürün ve hizmet sağlayan tüm kuruluşlar ve üreticiler uygulayabilir.

Bir kuruluşun faaliyetlerini içinde yürüttüğü; hava, su, toprak, doğal kaynaklar, bitki topluluğu (flora), hayvan topluluğu (fauna) ile insanları da ihtiva eden ortam ve bunun arasındaki ilişkiye "çevre" denilmektedir.

İnsanın içinde bulunduğu ve birlikte yaşadığı bu çevrenin, gelişen teknoloji ve sanayi sonucunda giderek yok olduğu göz ardı edilemez bir gerçektir. Artan dünya nüfusu, teknolojinin baş döndürücü gelişim ve ilerleme hızı, yaşam alanlarındaki daralma, doğal çevrenin tahribatı, gürültü, hatalı uygulamalar, bilgi eksikliği ve eklenebilecek birçok nedenle çevre kirliliği, son yıllarda insan yaşamını ve yaşam kalitesini tehdit eden en önemli sorunlardan birisidir.

20 inci yüzyılın ikinci yarısından itibaren insanlığı tehdit eden problemlerden birisi haline gelen çevre sorunları ve kirliliği, sanayileşmenin sonucunda iyice hissedilir hale gelmiştir. Önceleri sadece kirlenme olarak algılanan ve uluslararası boyut kazanmadan yerel özellik taşıyan çevre sorunları, gün geçtikçe hızla çoğalmış, yerellikten kurtulup tüm dünyanın sorunu olmuştur. İşte bu noktada insanlığın çevreye verdiği zararı azaltmak için çevre standartları, çevreye yönelik ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlar uygulamaya alınmıştır. Bu kapsamda çevrenin korunmasına yönelik olarak Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından yayımlanan standart serisine ISO 14000 serisi denilmektedir.

ISO 14000 serisi standartları, özünde, doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, suya, havaya verilen zararların minimum düzeye indirilmesini amaçlayan standartlar bütünüdür. Bunu da çevre performansının izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi temeline dayandırmakta ve çevre faktörlerine ilişkin olarak ilgili mevzuat ve kanunlar tarafından tanımlanmış koşullara uymayı şart koşmaktadır.

ISO 14000 serisi içinde belgelendirilmesi yapılan standart ISO 14001 Standardı'dır ve yürürlükte olan standardın tam adı ISO 14001:2004 Çevre Yönetim Sistemleri-Şartlar ve Kullanım Kılavuzu'dur. ISO 14001 ürünün hammaddeden başlayarak müşteriye sunulmasına kadar olan süreçte çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için kılavuzluk yapan bir standarttır. ISO 14001, işletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların sistematik bir şekilde azaltılması, mümkün olduğu durumlarda ortadan kaldırılması için geliştirilen bir yönetim sistemidir.

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı ve ilgili standartlar serisi, hazırlanışı itibarı ile tüm ülkelerde yürürlükte olan çevre yasaları ve uygulamaya yönelik yönetmelikler ile uyumlu bir yapıda olduğundan, uygulamalar genel olarak mevzuat şartlarının getirdiği yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir ve uygulamaların bir sistem dahilinde gerçekleştirilmesi için zemin oluşturur.

ISO 14000 standart serisi, birçok standart içermektedir. Bu standartlar içerisinde en önemlileri ve bilinenleri:

• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemleri-Şartlar ve Kullanım Kılavuzu
• ISO 14004 Çevre Yönetim Sistemleri-Prensipler, Sistemler ve Destekleyici Tekniklere Dair Genel Kılavuz
• ISO 14020 Çevre Etiketleri ve Beyanları-Genel Prensipler
• ISO 14031 Çevre Yönetimi-Çevre Performans Değerlendirilmesi-Kılavuz
• ISO 14040 Çevre Yönetimi-Hayat Boyu Değerlendirme-İlkeler ve Çerçeve
• ISO 19011 Kalite ve Çevre Yönetim Sistemleri Tetkik Kılavuzu

Sonuç olarak; 

• ISO 14001 Standardı, çevreye verilen zararın en aza indirilmesi için oluşturulmuş bir standarttır.
• ISO 14001 uygulamaları, genel olarak mevzuat yükümlülüklerin karşılanması ile paralellik gösterir.
• ISO 14001, bir ürün standardı değildir, ne üretildiği ile değil nasıl üretildiği ile ilgilenir.
• Sektör ve ölçek gözetmeksizin her işletmeye uygulanabilen ve gönüllük esasına dayalı bir yönetim sistemidir.

Uluslararası ve ulusal piyasada kendine saygın bir yer tutmak isteyen kuruluşlar için neredeyse bir ürün ve hizmet pasaportu gibi algılanmaya başlanan ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi'ni başta endüstriyel kuruluşlar ve kamu kuruluşları olmak üzere, ürün ve hizmet sağlayan tüm kuruluşlar ve üreticiler uygulayabilir.

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemlerinin belgelendirilmesi, kuruluşun kurmuş olduğu Çevre Yönetim Sistemlerinin bağımsız ve akredite bir sertifikasyon (belgelendirme) kuruluşunun denetiminden başarıyla geçmesi ve bunun devamlılığını sağlaması ile mümkündür. Kuruluş, Çevre Yönetim Sistemini sistemini standardın gereksinimlerini karşılayacak şekilde kurduktan sonra, bu sistemin belgelendirilmesi için bir sertifikasyon (belgelendirme) kuruluşu ile anlaşır. Sertifikasyon (belgelendirme) kuruluşu, kuruluşun iso 14001 Çevre Yönetim Sisteminin standardın gereksinimlerini karşılayıp karşılamadığını tespit etmek üzere bir sertifikasyon (belgelendirme) denetimi yapar. Bu denetim sonucunda sertifikasyon (belgelendirme) kuruluşu, kurulmuş olan iso 14001 Çevre Yönetim Sisteminin ilgili standardın gereksinimlerinin yeterince karşılandığına karar verirse, kuruluşun çevre sistemini belgelendirir.

Böylece kuruluş iso 14001 belgesi nin kullanım haklarına sahip olur.ISO 14001 Belgesi ile Kuruluşun Çevre Yönetim Sisteminin belgelendirilmesinin ardından Sertifikasyon (belgelendirme) Kuruluşu, kuruluşun standardın gereklerini yerine getirmeye devam edip etmediğini tespit etmek üzere belirlenmiş aralıklarla takip denetimleri yapar. Kuruluşun Çevre Yönetim Sistemleri ne verilmiş olan bu belge, aslında tamamen sertifikasyon (belgelendirme) kuruluşunun malı olup belirli bir süre için kuruluşa ödünç verilmiştir. Yapılan bu takip denetimleri sonucunda Sertifikasyon (belgelendirme) Kuruluşu, kuruluşun kalite sisteminin standardın gereklerini yeterince sağlamadığı kararına varırsa, kuruluşa ödünç vermiş olduğu iso 14001 Çevre Yönetim Sistemi belgesi ni geri alabilir.

ISO 14001  Belgesi’nin kullanımı; ISO 14001  belgesi çok sayıda müşteri tarafından istenmektedir. Bu belge yalnız başına size bir pazar avantajı sağlayacaktır. Ancak bu fayda daha önce de değinildiği gibi kısa vadelidir.

Ayrıca ISO 14001  belgesi kamu ve özel ihale şartnamelerinde de yer alabilmektedir

• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetler düşer.
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistem belgesi ile çevre ile ilgili yasalara ve mevzuata uyum sağlanır.
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ile çevresel performansın arttırılması (hedeflerle yönetim) sağlanır. 
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi acil durumlarda meydana gelebilecek çevresel etkilerini azaltılır veya tamamıyla ortadan kaldırılır.
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemiyle maliyetlerden tasarruf sağlanır. 
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi belgesi almak firma saygınlığının ve pazar payının artması, ve rekabet gücünün artmasını sağlar. 
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi belgesini almış firma yasal kurumlara karsı, mevzuat ve yönetmeliklere uyduğunu dokümante  edilmiş Çevre Yönetim Sistemi ve ISO 14001 belgesi ile gösterilebilir. 
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi verimlilik sağlar. 
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistem belgesi ile kredi, vergi, sigorta avantajlarından yararlanılır. 
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ile şirket faaliyetlerinin çevreye olan etkisi ve çevre riskleri belirlenerek kontrol edilebilir. Bu sayede çevreyi olumsuz etkileyen unsurlar azaltılır. 
• ISO 14001 Sistemi belgesinin varlığı gerek ulusal, gerekse uluslararası arenada kuruluşa tanınmışlık sağlanarak kuruluşa prestij kazandırır. 
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemini kuran şirket personeline verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre bilinci artar. 
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi kaynaklarının kullanılmasını sağlar. (enerji, su vb. tasarrufu sağlanır). 
• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ile çevreye bırakılan atıklar azalır.

ISO 14001 standartlar serisi çevre yönetimi ve sürdürülebilir gelişme konusunda dünya çapında bir uygulama getirmektedir. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, bir işletmenin faaliyetleri dolayısıyla çevreye verdiği zararın ve doğal kaynak tüketiminin en aza indirilmesini sağlar. Son yıllarda tüm dünyada çevreye verilen önem doğrultusunda, çevreye duyarlı olan kuruluşların; toplum, müşteri ve yatırımcılar üzerinde itibarlarını arttırdıkları görülmüştür. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi'nin uygulanması ile çevreye ve sürdürülebilir kalkınmaya verilen önem gösterilmekte ve böylece işletmeler, müşterileri için tercih sebebi olmaktadır. Bunun yanında, Çevre Yönetim Sistemi'ni etkin bir şekilde uygulayan işletmelerde doğal kaynak tüketiminin azaltılması yoluyla maliyetlerinde azalma olduğu görülmüştür. Ayrıca mesuliyetle sonuçlanan olayların azalmasıyla birlikte sigorta maliyetlerinin de azaldığı gözlemlenmektedir.

Çevre, Avrupa Birliği entegrasyonunda da önemli konulardan birisidir. Bununla birlikte, Çevre ve Orman Bakanlığı'nın yaptığı denetimler de ISO 14001 Standardı'nın isteklerine paralellik göstermekte, ISO 14001 Standardı'nın uygulanmasıyla mevzuat şartlarına uyum artmaktadır.

Özetlemek gerekirse, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi'nin faydalarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür

• Ulusal ve uluslararası yasal mevzuatlara uyum sağlanır.
• İzin ve yetki belgelerinin alınmasını kolaylaştırır.
• Ulusal ve uluslararası alanda itibar kazandırır.
• Çevre etkilerinden kaynaklanan maliyetler düşer.
• Doğal kaynakların etkin kullanımı sonucunda masraflar azalır verimlilik artar.
• Müşteriye, çevre yönetimi için bir yükümlülük altına girildiği güvencesinin verilmesiyle, müşteri güveni artar.
• Mesuliyetle sonuçlanan olayları azaltır dolayısıyla mali sorumluluk sigortası maliyetlerini düşürme potansiyeli sağlar.
• Şirket faaliyetlerinden kaynaklanan kirlilik, kaynaktan başlayarak kontrol altına alınır ve kirlenme azaltılır.
• Potansiyel tehlike durumlarının belirlenmesi sayesinde acil durum ve kazalara karşı hazırlıklı olunduğundan kayıpla sonuçlanan olaylarda azalma görülür.
• İşyeri kalitesinin dolayısıyla işçi moralinin yükselmesi sağlanır ve işletmeye bağlılık artar.
• Personele verilen eğitimler sayesinde çalışanlarda çevre bilincinin artması sağlanır.
• Yeşil üretim süreçlerinin önemli olduğu pazarlara girmeyi kolaylaştırır.

Bir dokümanın tekrar gözden geçirilmesi kalite denetlemesinden önce yapılır. Organizasyonun küçük olması durumunda, dokümanların gözden geçirilmesi işi Yys Danışmanlık kendi ofisinde masa başı çalışması şeklinde olur. Bu işlem organizasyona ait ana dokümanların (elle, üretim haritaları, prosedürler, iş akışları vb.) kontrolü ve son olarak denetçinin hazırladığı içinde tüm gözlem ve detaylar ile uygunsuzluklarının giderilmesi gereken bütün bulguların yer aldığı yazılı raporun hazırlanmasıyla sona erer. Daha büyük organizasyonlarda veya daha geniş teknik desteğin gerektiği durumlarda, dokümanların tekrar gözden geçirilmesi neredeyse tamamıyla size ait alanlarda yapılacaktır. Bu denetçinin kişileri, departmanları, yapılan işleri ve işleyişi tanımasının yanı sıra kalite denetiminin planlanması ve karşılıklı görüş alışverişinde bulunulmasına imkan sağlar.

Hazırlık denetimi (opsiyonel) gerçek denetimden önce yer alır. Amacı organizasyonun gerçek denetime ne kadar hazırlıklı olduğunu tespit etmektir, “sınırlı sürede” yapılacağından her şeyin en ince ayrıntısına kadar inceleneceği garanti edilemez. Bu fırsat organizasyona aşağıdaki imkanları sağlar: 

• Denetçi ile beraber çalışma;
• Tarafsız bir bakış açısıyla denetime ne kadar hazır olduğunun görme
• Sertifika işleyişi ile benzerlikler taşır.
• Denetim öncesi ziyaretin sınırlı süreyle olması sebebiyle organizasyonun sorunların tamamının tespitinin yapılamayacağını dikkate alması gerekir

Denetlemenin amacı, kalite sisteminin ilgili standartlara uygunluğuna ait objektif kanıtlar toplamak ve organizasyonda tamamen hayata geçirildiğini görmek içindir. Denetim için organizasyonla denetim planı yapılması kararlaştırılır. Denetçi denetim boyunca örnek ve kanıtlarla organizasyonda önceden belirlenmiş standartlara olan uygunluğu iyice görmek ister. Hazırlanan yazılı raporda gözlemler/uygunsuzluklar tanımlanır. Uygunsuzlukların giderilmesi için yapılması gerekenler ve hangi surede yapılması gerektiği son toplantıda görüşülür. Aykırılıkların giderilmesi ile sertifika tescili 3 yıllık bir süre için gerçekleştirilir.

Gözetim görevlilerinden kalite sisteminin devamlılığının sağlandığından emin olmaları istenir. Tipik bir gözden geçirme programı 3 yıl içinde 3 kez tekrarlanır, daha büyük organizasyonların daha sıklıkla ziyaret edilmeleri istenebilir. Son yılda yapılan ziyaret 3 yıllık yeni denetim olarak değerlendirilir. Bu ziyaretin süresi denetçinin kalite sisteminin tamamen ve yeterli derecede kontrol etmesine imkan sağlaması için diğerlerine göre daha uzun olabilir. Başarılı yeni denetlemeyi takiben kalite tescili gelecek 3 yıl için yapılmış olur. Gözetim ziyaretleri normalde gözetim tarihinden en az 2 yada 3 hafta önce tarafınıza bildirilecektir.

Dünyadaki nüfus artışı, hızlı kentleşme, teknolojinin hızla ilerlemesi doğal kaynaklarımızı tehdit etmekte ve çevre kirlenmesine neden olmaktadır. İnsanların çevrelerinde yarattığı zararlı ve rahatsız edici bu tür olumsuz etkilerin tümü çevre kirliliğini oluşturur, insanların köylerden kasaba ve şehirlere göç etmesi; şehirlerde nüfusun hızla artmasına, yerleşim alanlarının daralmasına ve sonuçta da çevrenin kirlenmesine neden olur.

Çevre kirlenmesine neden olan maddelere atık maddeler; kullanımı sonucunda artık madde oluşturan ürünlere kirletici; atıkların bırakıldığı ortama alıcı ortam denir.

20 inci yüzyılın ikinci yarısından itibaren insanlığı tehdit eden problemlerden birisi haline gelen çevre sorunları ve kirliliği, kökü çok eskilere uzanmasına rağmen kendisini sanayileşmenin sonucunda hissedilir hale getirmiştir.

Önceleri sadece kirlenme olarak algılanan ve uluslar arası boyut kazanmadan yöresellik özelliği taşıyan çevre sorunları, gün geçtikçe hızla çoğalmış, yöresellikten kurtulup tüm dünyanın sorunu olmuştur. Bir ülke sınırları içindeki kirletici unsurun ortaya çıkardığı zararlı duman ve gazlar, rüzgarın da etkisiyle başka ülkelere taşınarak, o ülke için de kirletici faktör olabilmiştir. Çevre sorunları ve kirliliği toplumsal hayatın bütün alanlarını kapsamış ve etkilemiştir.

İş te bunun için uluslar arası boyutta çevreye verdiğimiz zararı minimize edeceğimiz çevre standartları ve ulusal ve uluslararası kanun mevzuat ve yönetmelikler uygulamaya alınmıştır. ISO 14001 belgesinin alımının önemi de bu noktada ortaya çıkmaktadır. ıso 14000 standardı bizlere ulusal ve uluslararası mevzuatları uygulamada ön ayak olan ve yaptığı faaliyetlerde çevreyi etkileyen faktörleri minimize etmemizde yardımcı olan bir yönetim sistemi anlayışına sahip olmamızı sağlamaktadır.

ISO 14000 belgesi uluslar arası arenada zorlamaya tabi tutmadan gönülülük esasına dayanmakta ise de ülkemizde ISO 14000 belgesi standardı % 95 oranında müşterilerin ve kanunların zorlaması ile alınmaktadır.

{slider ISO 14001 Standardının Prensipleri}

ISO 14001, 5 temel prensip üzerine inşa edilmiş bir standarttır.

Bunlar:

1) Çevre politikası: Kuruluşlar öncelikle çevre politikasını oluşturmalıdırlar. Çevre politikası oluşturulurken, (a) politikanın faaliyet, ürün ve hizmetlere uygunluğunu, (b) sürekli gelişmeyi ve kirlenmenin önlenmesi hakkında taahhütleri, (c) çevre mevzuat ve yasal düzenlemelere uyulacağını, (d) çevre amaç ve hedeflerinin belirlenip, gözden geçirilmesindeki sorumlulukları, (e) çalışanların katılımının sağlanmasını ve (f) istenildiğinde gösterilmek üzere kamuoyuna açık tutulduğunu, içerdiğine dikkat edilmelidir.

2) Planlama: Kuruluşlar çevreye verdikleri tüm etkileri belirlemeli ve bunlar içinden çevreye etkisi önemli olanları tespit ederek kontrol altında tutma ve sürekli iyileştirme çalışmaları yapmalıdırlar. Çevresel etkiler öncelikle çevre mevzuat ve yasal düzenlemeler ile karşılaştırılmalı ve uyumları sağlanmalıdır.

Çevresel etkiler aşağıdaki başlıklarda toplanabilir: (Wilson, Sasseville, 1999)

• Havaya emisyonlar,
• Suya deşarjlar,
• Toprağa atıklar (katı ve tehlikeli atık),
• Kaynak tüketimleri (su, elektrik, fueloil, motorin, hammadde vb.).

Kuruluş sürekli gelişmeyi sağlamak için Çevre Amaç ve Hedefleri oluşturmalı, bu amaç ve hedeflere erişmek için ise projeler belirlemelidir. Projeler, Çevre Yönetim Programı çerçevesinde tanımlanmalı, proje mevcut durumu ve hedefleri, sorumlu kişileri, gerekli kaynaklar ve bitiş tarihi belli olmalı ve takip edilmelidir.

3) Uygulama ve faaliyetler: Çevre yönetiminin etkinliğini sağlamak amacıyla, yetki ve sorumluluklar tanımlanmalı, ÇYS'nin yönetim temsilcisi belli olmalıdır. Kuruluş çalışanlarına gerekli eğitimleri vermeli, iç ve dış iletişimin sağlanması için yazılı bir sistem oluşturulmalıdır. ÇYS'nin El Kitabı, Prosedürler ve Talimatlardan (operasyonel, acil durum, kontrol vb.) oluşan dokümantasyonu hazırlanmalı, uygulanması sağlanmalıdır. Çevre açısından önemli etkilere sahip birimler belirlenmeli, buradaki çevresel etkileri ortaya çıkarabilecek parametreleri kontrol altına almak için talimatlar oluşturulmalıdır. Kuruluş potansiyel acil durum ve kazaları belirlemeli, bunlara karşı yapılacak faaliyetler için hazırlıklı olmalıdır.

4) Kontrol etme: Kuruluş önemli çevresel etkileri olabilecek işlem ve faaliyetleri izlemek ve ölçmek için yazılı bir metot belirlemeli ve devamını sağlamalıdır. Ölçme aletlerinin kalibrasyonları takip edilmeli, kayıtları tutulmalıdır. Herhangi bir uygunsuzluk durumunda düzeltici ve önleyici faaliyetlerin yapılması ve takibi için bir sistematik oluşturmalıdır. Çevre ile ilgili kayıtlar saklanmalıdır. ÇYS'nin ISO 14001'in şartlarına uyup uymadığı ve uygun bir şekilde devamının sağlanıp sağlanmadığı denetimler ile ortaya konmalı ve üst yönetime denetim sonuçları bildirilmelidir.

5) Yönetimin gözden geçirmesi: Kuruluşun üst yönetimi ÇYS'nin uygunluğunu, yeterliliğini ve etkinliğini belli periyotlarda tanımlanmış kriterleri dikkate alarak gözden geçirmeli ve bu gözden geçirmenin kayıtları tutulmalıdır. Belirlenen uygunsuzluk, eksiklik veya geliştirme için faaliyetler planlanmalı ve takip edilmelidir.

ISO 14001 Standardı, temel olarak 4 ana maddeden oluşmaktadır. Çevre Yönetim Sistemi'ne ilişkin şartlar standardın 4. maddesinde verilmekte olup, ilk üç madde standarda ilişkin genel açıklamaları içermektedir ve uygulama maddeleri değildir. Standardın 4.1 maddesi Çevre Yönetim Sistemi'ne ilişkin genel şartları, 4.2 maddesi çevre politikası ile ilgili şartları, 4.3 maddesi Çevre Yönetim Sistemi'nin planlanmasına ilişkin şartları, 4.4 maddesi Çevre Yönetim Sistemi'nin uygulanması, dokümantasyonu ve ayrıca kaynakların yönetimi ile ilgili şartları, 4.5 maddesi tüm bu yapılanların ölçülmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili şartları ve 4.6 maddesi ise yönetimin gözden geçirmesi ile ilgili şartları tanımlar. 

Yukarıda standart maddelerinin genel yapısına ilişkin verilmiş bilgilerden çıkarılacağı gibi, ISO 14001, esas olarak 5 temel prensip üzerine inşa edilmiş bir standarttır. Bu prensipler; çevre politikası, planlama, uygulama ve faaliyetler, kontrol etme ve yönetimin gözden geçirmesidir.

ISO 14001 Standardı, "Planla-Uygula-Kontrol et-Önlem al" olarak bilinen PUKÖ metodolojisine dayanır. PUKÖ kısaca şöyle açıklanabilir;

• Planla: Kuruluşun çevre politikasına uygun olarak, sonuçların duyurulması için gerekli amaçların ve süreçlerin oluşturulması.
• Uygula: Süreçlerin uygulanması.
• Kontrol et: Çevresel politika, amaçlar, hedefler, yasal ve diğer şartlara göre süreçlerin izlenmesi ve ölçülmesi ile sonuçların rapor edilmesi.
• Önlem al: Çevre yönetim sisteminin performansının sürekli iyileştirilmesi için önlem alınması.

ISO 14001 Standardı, kirliliğin önlenmesine ve sürekli iyileştirmeye yönelik olarak yürürlükteki yasal şartlara ve kuruluşun uymayı kabul ettiği diğer şartlara uymak için, çevre politikasında taahhütlerin ötesinde çevre performansı için mutlak şartlar ortaya koymaz. Böylece, benzer faaliyetlerde bulunan fakat değişik çevre performansına sahip olan iki ayrı kuruluşun bu standardın şartlarını karşılaması mümkün olabilmektedir.

Her ne kadar ISO 14001 Standardı'nın unsurları, kalite, iş sağlığı ve güvenliği, mali ve risk yönetimi gibi diğer yönetim sistemlerinde yer alanlarla uyumluluk ve bütünlük arz etse de, standart, bu tür yönetim sistemlerine ait özel şartları ihtiva etmez. Bir kuruluşun, ISO 14001 Standardı'nın şartlarını karşılayan bir Çevre Yönetim Sistemi kurması için, sahip olduğu yönetim sistemini veya sistemlerini uyarlaması da mümkündür.

1.KAPSAM 

2.ATIF YAPILAN STANDART VE/VEYA DOKÜMANLAR 

3.TERİMLER VE TARİFLER 

4.ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİNİN ŞARTLARI 

4.1 GENEL ŞARTLAR 

4.2 ÇEVRE POLİTİKASI 

4.3 PLANLAMA 

4.3.1 ÇEVRE BOYUTLARI

4.3.2 YASAL VE DİĞER ŞARTLAR

4.3.3 AMAÇLAR, HEDEFLER VE PROGRAM/PROGRAMLAR

4.4 UYGULAMA VE FAALİYETLER 

4.4.1 KAYNAKLAR, GÖREVLER, SORUMLUK VE YETKİ

4.4.2 UZMANLIK, EĞİTİM VE FARKINDA OLMA

4.4.3 İLETİŞİM

4.4.4 DOKÜMANTASYON

4.4.5 DOKÜMANLARIN KONTROLÜ

4.4.6 FAALİYETLERİN KONTROLÜ

4.4.7 ACİL DURUMA HAZIR OLMA VE MÜDAHALE

4.5 KONTROL ETME 

4.5.1 İZLEME VE ÖLÇME

4.5.2 UYGUNLUĞUN DEĞERLENDİRİLMESİ

4.5.3 UYGUNSUZLUK, DÜZELTİCİ FAALİYET VE ÖNLEYİCİ FAALİYET

4.5.4 KAYITLARIN KONTROLÜ

4.5.5 İÇ TETKİK

4.6 YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ

Çevre Yönetim Sistemleri gerçek anlamda 1960'lı yılların başlarında ortaya çıkmıştır. 1970-1980 yılları arasında hazırlanmış olan yasalar ve yönetmeliklerle birlikte ciddiyeti kavranmaya başlanmıştır.1990'lı yılların başlarına gelindiğinde ise çevre kirliliğinin, yoğun sanayileşme sonucunda hızla artmasıyla birlikte Çevre Yönetim Sistemi'nin bir parçası olan "atıkların minimize edilmesi" kavramı önemli hale gelmeye başlamıştır. İşte bu noktadan itibaren çevre yönetiminin standardize edilmesi çalışmalarına ağırlık verilmiştir. Bu standardizasyon çalışmalarında birçok kurum ve kuruluş rol almıştır. Bunların başlıcaları, İngiliz Standartlar Enstitüsü (BSI), Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü (ANSI) ve Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO)'dur.

Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO)'nun bir üyesi olan ve çevre yönetimi konusu ile ilgilenen 207 sayılı teknik komite (ISO/TC 207), iş dünyası ve hükümetler genelinde çevre ile ilgili şikayetler doğrultusunda, herkesin yararlanabileceği uluslararası bir rehber için çalışmalara başlamıştır. Belirlenen bu ihtiyaçlar doğrultusunda uluslararası alanda geçerli olabilecek bir standart oluşturma gereği ortaya çıkmıştır.

Öncelikli olarak bu komite (ISO/TC 207) sadece bazı üretim sektörlerinin kullanabileceği (nükleer, enerji, plastik vb.) örnekleme, test ve analitik metotları içeren standartlar oluşturmuştur. Günümüzde sanayide kullanılan 350'den fazla hava ve suyun kontrolü için oluşturulmuş standart mevcuttur. Oluşturulan bu standartlar pek çok ülkede çevre ile ilgili yasalara temel teşkil etmiştir.

Daha sonra, ISO/TC 207 Teknik Komite dünya genelinde her sektörde uygulanabilecek çevre ile ilgili genel bir standart hazırlamıştır. Bu standart 1993 yılında oluşturulmuş ve çevre konusunda ortaya çıkan gelişmelere cevap verecek biçimde geliştirilmiştir. Çevre Yönetim Sistemlerine, çevre yönetim sistem denetimine, çevre ile ilgili etiketleme, hayat boyu değerlendirme konularına öncelik verilmiştir.

1996 yılı Eylül ayında komite bu standardı ISO 14000 başlığı altında dünya çapında kullanılması için tekrardan uyarlamıştır.

Halen yürürlükte olan 2004 versiyonu, ISO tarafından 15 Kasım 2004 tarihinde yayımlanmıştır. ISO 14001 Standardı'nın son versiyonu proses (süreç) odaklı, planla-uygula-kontrol et-önlem al döngüsünü üzerine kurgulanmıştır.

Kısaca ISO 14001 Standardı'nın tarihsel gelişimi şu şekilde özetlenebilir

• Çevreyi koruyucu tedbirleri uygulamaya koymak için 1973'de Avrupa birliği ilkeleri I. Eylem Planı'nı yayımlamıştır.
• 1992'de ISO tarafından 14000 ailesi standartlarını geliştirmek için ISO/TC 207 Çevresel Yönetim Teknik Komitesi kurulmuştur.
• 1992'de Rio Deklarasyonu yapılmıştır.
• 1994'de TS 9719 standardı (Çevre Yönetim Sistemleri-Genel Özellikler) yayımlanmıştır.
• 1996'da EN ISO 14001 Standardı yayımlanmıştır.
• ISO 14001 Standardı, 2004 yılında revizyon görerek son şeklini almıştır.